Wszystko co musisz wiedzieć o odwodnieniu u dziecka

Wszyscy wiemy, że woda jest nam niezbędna do życia, jednak troska o właściwą hydratację i niedopuszczanie do odwodnienia jest szczególnie istotna w przypadku dzieci. Zachęcanie do picia wody oraz zapobieganie odwodnieniu to zadania, przed którymi stoi każdy opiekun. Nawyk sięgania po łyk wody powinien być wyrabiany od najwcześniejszych lat, jednak przekonanie malucha do wyboru zdrowej wody zamiast popularnych, dosładzanych napojów bywa prawdziwym wyzwaniem. W tym artykule omówimy, jak szybko rozpoznać pierwsze objawy odwodnienia u dziecka oraz jak kreatywnie zachęcić je do picia wody

Woda stanowi około 65% ciała masy ciała dorosłego człowieka, jednak w przypadku małych dzieci jej zawartość może oscylować nawet w granicach 70-80%. Jest nieodzownym elementem zarówno dla podtrzymywania funkcji życiowych, jak również prawidłowego rozwoju, przemian metabolicznych czy skomplikowanych procesów, które zachodzą w naszym mózgu i układzie nerwowym. Bierze udział w ogromnym spektrum procesów fizjologicznych, z których najważniejsze to:

• Regulacja temperatury ciała: Proces pocenia się pozwala obniżyć temperaturę ciała poprzez parowanie, co jest niezwykle ważne dla utrzymania homeostazy.
• Synteza hormonów i neuroprzekaźników: Woda jest niezbędna w procesach biochemicznych, które prowadzą do wytwarzania hormonów i neuroprzekaźników, odgrywających kluczową rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego.
• Funkcjonowanie stawów: W jamach stawowych znajduje się płyn stawowy, który wraz z mazią stawową zapewnia ich prawidłową pracę i chroni przed uszkodzeniami.
• Produkcja płynu mózgowo-rdzeniowego: Woda jest integralną częścią płynu otaczającego mózg i rdzeń kręgowy, chroniąc te struktury przed urazami oraz wspierając ich funkcjonowanie.

Usuwanie odpadów metabolicznych: Woda ułatwia pozbywanie się niechcianych produktów przemiany materii, co ma miejsce m.in. przez oddawanie moczu i wypróżnianiu.

Od kiedy podawać dziecku wodę?

Zapotrzebowanie na ten życiodajny płyn zmienia się wraz z wiekiem, jednak troska o właściwy poziom nawodnienia powinna zaczyna się już na wczesnym etapie rozwoju malucha. Niemowlęta karmione piersią zwykle nie potrzebują dodatkowych źródeł wody do 6. miesiąca życia, jednak po wprowadzeniu pokarmów stałych, woda powinna stać się regularnym elementem ich diety. Poniżej przedstawiamy ogólne wytyczne dotyczące ilości wody, którą powinny spożywać od 6. miesiąca życia aż do okresu nastoletniego.

• Niemowlęta (6-12 miesięcy) - po wprowadzeniu pokarmów stałych, niemowlęta nadal będą otrzymywać dużą część swojego nawodnienia z mleka matki lub mleka modyfikowanego, ale mogą już zacząć pić niewielkie ilości odpowiednio przygotowanej, czystej wody. Zazwyczaj zaleca się, aby oseski w tym wieku przyjmowały około 120-240 ml tego płynu dziennie. Ważne jest, aby nie przesadzać z ilością, ponieważ ich małe żołądki są jeszcze bardzo wrażliwe.
• Małe dzieci (1-3 lata) – wraz ze wzrostem i ogólnym rozwojem maluchów, ich zapotrzebowanie na wodę wzrasta. Dla dzieci w wieku od 1 do 3 lat zalecana dzienna ilość wody to około 900 ml (prawie 4 szklanki). Ta ilość zawiera w sobie płyny pochodzące z jedzenia oraz inne napoje, jednak czysta woda powinna stanowić większość spożywanych przez nie płynów.
• Przedszkolaki (4-8 lat) - dzieci w wieku przedszkolnym powinny spożywać około 1200 ml (około 5 szklanek) wody dziennie. Jak w poprzednich grupach wiekowych, ilość ta obejmuje wszystkie płyny, ale zaleca się, aby większość z nich pochodziła z wody.
• Dzieci w wieku szkolnym (9-13 lat) - w miarę wzrostu dzieci ich potrzeby nawodnieniowe również się zwiększają. Chłopcy w wieku 9-13 lat powinni spożywać około 2100 ml (około 9 szklanek), a dziewczynki tej samej grupy wiekowej około 1900 ml (około 8 szklanek) płynów dziennie.
• Nastolatki (14 lat i starsze) - zapotrzebowanie na wodę dla nastolatków jest podobne do potrzeb dorosłych. Zaleca się, aby chłopcy w wieku 14 lat i starsi spożywali około 2500 ml (około 10-11 szklanek), a dziewczęta około 2300 ml (około 9-10 szklanek) płynów dziennie.

Podane ilości są ogólnymi wytycznymi i mogą się różnić w zależności od indywidualnych potrzeb oraz od zmiennych zewnętrznych, takich jak miejsce zamieszkania czy pora roku. Warto również pamiętać, że dzieci, które są bardziej aktywne fizycznie, powinny przyjmować więcej płynów. Ważne jest, żeby zachęcać pociechy do regularnego wybierania wody zamiast innych napojów i obserwować ich nawyki, aby upewnić się, że są odpowiednio nawodnione. W przypadku starszych dzieci i nastolatków wskazane jest edukowanie na temat roli wody w funkcjonowaniu organizmu oraz uświadamianie zagrożeń, które niesie niedostateczna podaż zdrowych płynów. Jest to niezwykle istotne zwłaszcza teraz, gdy bardzo wysokie temperatury znacząco zwiększają ryzyko odwodnienia.

Czym jest odwodnienie i jak rozpoznać kolejne stopnie odwodnienia u dzieci?

Odwodnienie to stan, który może pojawić się u każdego, niezależnie od wieku, jednak szczególnie narażone są małe dzieci i niemowlęta, których stan ten może szybko stać się zagrożeniem dla zdrowia i życia. Wyróżniamy trzy stopnie odwodnienia, od minimalnej, przez umiarkowaną, aż do ciężkiej postaci niedoboru wody w organizmie, która jest wskazaniem do natychmiastowej hospitalizacji. 

• Minimalne odwodnienie charakteryzuje się utratą masy ciała nie większą niż 3%. Dziecko zwykle zachowuje dobry kontakt, normalnie pije i oddycha, a jego tętno jest stabilne i dobrze wyczuwalne na kończynach. Łzy są widoczne podczas płaczu, a błony śluzowe w jamie ustnej oraz język pozostają wilgotne. Dziecko oddaje mocz w normalnej ilości lub nieznacznie mniejszej, a jego skóra zachowuje elastyczność.
• Umiarkowane odwodnienie objawia się utratą masy ciała w przedziale od 3% do 9%. Dziecko może być osłabione, rozdrażnione, a jego pragnienie jest intensywne. Oddech i rytm serca mogą być przyspieszone lub pozostać w normie. Błony śluzowe stają się suche, podobnie jak język. Kończyny stają się chłodniejsze, a skóra traci na elastyczności – fałd skórny rozprostowuje się wolniej, w czasie krótszym niż 2 sekundy. Zmniejsza się również ilość oddawanego moczu.
• Ciężkie odwodnienie jest najbardziej zagrażającym życiu stanem, z utratą masy ciała przekraczającą 9%. Dziecko w tym stanie może być senne lub nieprzytomne, pije płyny niechętnie lub wcale. Rytm serca jest przyspieszony, a tętno słabo wyczuwalne. Obserwuje się głębokie, przyspieszone oddychanie i zapadnięte gałki oczne. W przypadku płaczu łzy nie są obecne. Skóra staje się bardzo mało elastyczna, a fałd skórny rozprostowuje się w czasie dłuższym niż 2 sekundy. Kończyny są zimne i dziecko prawie nie oddaje moczu.

W skrajnych przypadkach, gdy ubytek wody w organizmie wynosi od 15% do 25%, ryzyko śmierci staje się realne. Takie ekstremalne odwodnienie wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, aby zapobiec tragicznym konsekwencjom.

Jak zachęcić dzieci do picia wody

W dobie wszechobecnych reklam i łatwo dostępnych słodzonych napojów, woda często traci na atrakcyjności w oczach najmłodszych, co może prowadzić do wyborów nie sprzyjających zdrowiu. Zachęcanie młodego pokolenia do picia wody może wydawać się trudne, ale istnieją skuteczne metody, które pomogą sprawić, aby ten życiodajny płyn stał się atrakcyjną i pożądaną opcją. 

Jednak chcemy podkreślić, że żadna z nich nie zastąpi przykładu, który płynie od najbliższych. Dzieci uczą się przez obserwację dorosłych, dlatego jednym z najskuteczniejszych sposobów na wyrobienie w nich nawyku sięgania po łyk wody, jest regularne spożywanie jej przez rodziców. Chcąc ograniczyć ilość plastiku oraz zatroszczyć się o podnoszenie świadomości ekologicznej starszych dzieci i młodzieży warto zawczasu zaopatrzyć dom w dzbanek filtrujący lub inne urządzenia do podnoszenia walorów zdrowotnych i smakowych wody płynącej w naszym kranie. Takie rozwiązanie sprawia, że dobra jakościowo, czysta i zdrowa będzie zawsze pod ręką, stając się artykułem pierwszego wyboru dla wszystkich domowników.

Moje dziecko nie chce pić wody - co robić?

Doskonale zdajemy sobie sprawę, że przykład rodzicielski nie zawsze jest wystarczającym argumentem, jednak warto kreatywnie podejść do tego wyzwania. Przekształcenie picia wody w fascynującą zabawę może znacząco podnieść zainteresowanie dzieci tym zdrowym nawykiem. Najprostszym sposobem jest wspólne przygotowanie "wody z dodatkami".  Dzieci mogą samodzielnie wybierać składniki, takie jak zioła, płatki kwiatów lub owoce i dodawać je do wody wedle własnych upodobań, tworząc fantazyjne i ciekawe wizualnie koktajle. Wspólne z eksperymentowanie z różnymi dodatkami nie tylko urozmaica proces picia wody, ale doskonale pobudza wrodzoną ciekawość naszych pociech i uczy je otwartości na nowe, często bardzo nieszablonowe, smaki.

Dla młodszych dzieci atrakcyjne mogą być butelki z motywami z popularnych i lubianych przez nie bajek. Takie butelki, często kolorowe i ozdobione postaciami oraz logotypami, mogą dodatkowo motywować dzieci do sięgania po wodę. Ciekawym i bardzo twórczym rozwiązaniem jest zabawa w ozdabianie dziecięcych butelek i bidonów, którą z łatwością można wykonać w domowym zaciszu. Na początek wystarczą kolorowe naklejki czy specjalne breloczki, które da się przypiąć do butelek, jednak jesteśmy pewni, że rodzinna wyobraźnia może zaowocować powstaniem prawdziwych dzieł butelkowej sztuki.

Choć woda jest podstawowym i najzdrowszym sposobem na nawodnienie, w diecie dziecka mogą pojawić się także inne płyny, które skutecznie nawilżają organizm. Obejmują one świeżo wyciskane soki warzywne i owocowe oraz zupy. Ważne, aby unikać słodkich napojów gazowanych, które mogą prowadzić do odwrotnego efektu – dehydratacji.