Jarzębina - właściwości i zastosowanie

Jarzębina, której dekoracyjny urok od wieków inspirował malarzy, poetów i muzyków, w ostatnich latach zyskuje na popularności również jako źródło cennych składników odżywczych i zdrowotnych właściwości. Jej owoce zawierają kwasy organiczne, karotenoidy, substancje garbnikowe, gorycze, cukry (w tym sorbitol), witaminę C i prowitaminę A. Mają właściwości moczopędne, wspomagają pracę jelit, działają przeciwzapalnie na błony śluzowe żołądka i jelit, łagodzą podrażnienia wątroby oraz są pomocne przy kamicy nerkowej i żółciowej.

Jarzębina, czyli jarząb pospolity (Sorbus aucuparia L.), cieszy się coraz większym zainteresowaniem nie tylko ze względów dekoracyjnych, ale przede wszystkim dzięki swoim prozdrowotnym właściwościom. Ten rodzimy gatunek drzewa ma nie tylko piękne, koralowe owoce, ale także kwiaty i liście, które znajdują zastosowanie w fitoterapii. To malownicze drzewo jest więc nie tylko pięknym, ale i bardzo użytecznym elementem naszego ekosystemu. Warto zainteresować się jej właściwościami i możliwościami wykorzystania zarówno w kuchni, jak i w domowej apteczce.

Kwiaty jarzębiny - właściwości

Kwiaty jarzębiny powinny być zbierane na początku kwitnienia. Odcina się całe kwiatostany, a po wysuszeniu ociera się je z szypułek. Ususzone kwiaty powinny zachować białą barwę. Zawierają karotenoidy, antocyjany i kwasy organiczne. Są one cenione za działanie moczopędne i rozkurczowe, przy czym ich działanie jest na tyle łagodne, że mogą być stosowane nawet u dzieci. 

Owoce jarzębiny

Owoce jarzębiny zbiera się, gdy zaczynają dojrzewać i zmieniają kolor na czerwony. Całe baldachy są ścinane, a oddzielanie owoców odbywa się po ich ususzeniu. Aby przygotować przetwory takie jak galaretki czy dżemy, świeże owoce jarzębiny najlepiej jest przechować przez 1–2 dni w zamrażalniku lub zebrać je po pierwszych jesiennych przymrozkach, kiedy to ich smak staje się mniej gorzki i bardziej łagodny.

Nie zaleca się jedzenia świeżych owoców jarzębiny, gdyż zawierają one kwas parasorbowy, który może wywoływać wymioty i biegunkę. Jednak rozkłada się on podczas suszenia owoców lub ich przetwarzania (mrożenie, gotowanie), dzięki czemu przetwory są bezpieczne i zdrowe.

Prozdrowotne właściwości jarzębiny

• Wysoka zawartość witamin i minerałów: Jarzębina jest bogatym źródłem witaminy C, podobnym do cytrusów, z około 35-45 mg witaminy C na 100 g owoców. Zawiera również beta-karoten, witaminy z grupy B i K, a także minerały takie jak potas, sód, magnez i miedź.
• Antyoksydanty: Obecne w jarzębinie antocyjany, flawonoidy i inne związki fenolowe pełnią funkcję antyoksydacyjną, mogąc chronić przed uszkodzeniami komórek i przeciwdziałać stanom zapalnym.
• Wsparcie dla układu pokarmowego i moczowego: Owoce jarzębiny działają moczopędnie, stymulują pracę jelit, działają przeciwzapalnie na błony śluzowe żołądka i jelit, łagodzą podrażnienia wątroby oraz pomagają przy kamicy nerkowej i żółciowej.
• Właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne: Jarzębina jest stosowana w profilaktyce arteriosklerozy i choroby nadciśnieniowej, a także jako składnik preparatów wzmacniających i witaminowych, które mogą pomagać w walce z infekcjami bakteryjnymi oraz zapobiegać grypie i przeziębieniom.

Co przygotować z jarzębiny?

Jarzębina to niezwykły owoc, który, choć niepozorny, kryje w sobie mnóstwo kulinarnych możliwości. Jej charakterystyczny, lekko cierpki smak doskonale komponuje się z różnymi potrawami, zwłaszcza w przetworach. Z jarzębiny można przygotować aromatyczne dżemy, galaretki, a nawet nalewki. Owoce te świetnie nadają się również jako dodatek do mięs, w szczególności dziczyzny, gdzie ich kwaskowatość podkreśla bogaty smak potrawy. 

Przepis na dżem z jarzębiny

Składniki:

1 kg owoców jarzębiny,

700 g cukru,

1 litr wody,

Sok z 1 cytryny.

Przygotowanie dżemu z jarzębiny:

Przygotowanie owoców: Oczyść owoce jarzębiny, usuń szypułki. Zalej owoce wodą i odstaw na 24 godziny w chłodnym miejscu.

Gotowanie: Odcedź owoce, zachowując wodę. Zagotuj wodę, dodaj owoce i gotuj na średnim ogniu przez około 30 minut, aż zmiękną.

Dodanie cukru i cytryny: Dodaj cukier i sok z cytryny do gotujących się owoców. Gotuj na małym ogniu, mieszając, aż masa zgęstnieje.

Przełożenie do słoików: Gorący dżem przełóż do wyparzonych słoików, zakręć i odwróć do góry dnem do ostygnięcia.

Dżem z jarzębiny to doskonały dodatek do serów, mięs i pieczywa. Można też eksperymentować z innymi przetworami, takimi jak galaretki czy syropy, wykorzystując właściwości zdrowotne jarzębiny, aby wzbogacić dietę o wartościowe składniki odżywcze.